Paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Alle geïnventariseerde niet kwantificeerbare risico's worden verantwoord in deze paragraaf.

• Overbelasting energienetwerk

Het elektriciteitsnet in de Noordoostpolder is de afgelopen jaren steeds voller geraakt. De energietransitie is volop in gang; voor de woningbouw is aardgasloos de norm en de populariteit van zonnepanelen en elektrische auto’s neemt toe. Dit zorgt voor een grotere belasting op het elektriciteitsnet, dan dat momenteel beschikbaar is. Netbeheerder Liander is inmiddels een project gestart om onder andere in de Noordoostpolder het elektriciteitsnet te verzwaren. Dit project wordt naar alle waarschijnlijkheid afgerond in het jaar 2025.

Daarnaast wordt door netbeheerder TenneT gewerkt aan de verzwaring van de hoogspanningsnetten, omdat deze ook de limiet van de capaciteit heeft bereikt. In gemeente Noordoostpolder geldt dit voor grote aansluitingen die nodig zijn voor het terug leveren van energie. De benodigde verzwaring van de hoogspanningsnetten zal in de periode 2024 t/m 2031 fasegewijs worden uitgevoerd.

Mogelijk gevolg
Voor nieuwe projecten die de gemeente uitvoert zijn deze beperkingen van energiecapaciteit een risico. Bijvoorbeeld voor de bouw van een school, MFA of Zorgplein. Vooralsnog levert het aansluiten van woningbouw geen problemen op, maar de gewenste maatschappelijke voorzieningen in woonwijken lopen het risico niet aangesloten te kunnen worden op het elektriciteitsnet. De norm is dat deze gebouwen aardgasloos zijn. Hierbij wordt vervolgens een beroep gedaan op het elektriciteitsnetwerk. Door de beperking (netcongestie) vraagt dit een aanpassing van het energiesysteem, welke van invloed kan zijn op de planning en doorlooptijd van het project. Ook bij de uitgifte van gronden voor bedrijfskavels bestaat het risico dat bedrijven niet over het gewenste vermogen kunnen beschikken. Dit laatste risico kan invloed hebben op de uitgifte van bedrijfskavels en daardoor van invloed zijn op de (risico-) waardering van de grondexploitaties.

Landelijk is het voornemen om te komen tot een nieuwe energiewet waarbij gemeenten betrokken zullen worden bij de maatschappelijke afweging in welke volgorde de extra gevraagde energiecapaciteit zal worden toegewezen aan de aanvragers. Risico is aanwezig dat tegen die beslissingen zal worden geageerd met mogelijke claims. Om dit risico te beperken wordt gewerkt aan een landelijk afwegingskader voor netbeheerders en overheden.

Overige gevolgen zijn: zonnepanelen moeten worden uitgezet en het niet voldoen aan de norm voor gasloos bouwen voor openbare gebouwen.

Beheersmaatregel
Met betrekking tot de toegang van tot het energienetwerk is de gemeente faciliterend. Actief wordt daarin de afstemming gezocht en onderhouden met de netwerkbeheerder. Waar mogelijk levert de gemeente eveneens proactief haar bijdrage aan voorbereidingen van het op middellange termijn toekomst bestendig zijn van het hoogspanningsnetwerk.

• Ontwikkelingen arbeidsmarkt

De krapte op de arbeidsmarkt is onveranderd. Het risico hierin is dat we als gemeente nog steeds onvoldoende kundig personeel kunnen werven en ook behouden voor onze organisatie. Hierdoor is de kans aanwezig dat beleid niet uitgevoerd kan worden en de gestelde doelen niet worden behaald.
Het werven van personeel vraagt veel tijd en aandacht. De verwachting is dat deze trend zich onverminderd doorzet. Vacatures op alle vakgebieden zijn moeilijk vervulbaar. Er was en is een te kort aan medewerkers in iedere branche.
In de paragraaf bedrijfsvoering onderdeel Human Resources wordt aangegeven hoe wij als organisatie hierop zo goed mogelijk inspelen.
Daarnaast kijken we kritisch naar de taken die we als gemeente uitvoeren. Moet het nu, kan het later of betekent het dat we externen inhuren totdat een vacature is ingevuld of bijvoorbeeld omdat een vraagstuk om specialistische kennis vraagt. Dit leidt tot extra personele kosten. We blijven daarom kritisch op inzet van externen en kosten die dit met zich meebrengt.

Mogelijk gevolg

1. Schade door aantasting van de arbeidscapaciteit en kwaliteit van arbeid door het niet kunnen werven en behouden van personeel.
2. Extra financiële middelen nodig voor werven van medewerkers en inhuur van externen.
3. Werkdruk neemt toe, wat kan leiden tot extra uitval (ziekte).
4. Nieuw beleid kan niet worden uitgevoerd, vanwege geen beschikbare capaciteit.
5. Kennisverlies, door personeel wat uit dienst treedt.

Beheersmaatregel
Zie hiervoor de paragraaf bedrijfsvoering, onderdeel HR.

• Stikstofregelgeving

We hebben hoge ambities als het gaat om woningbouw en aanpassing van de leefomgeving door bijvoorbeeld klimaatadaptieve maatregelen. De stikstof regels kunnen belemmerend werken om dergelijke ambities te behalen.

Mogelijk gevolg
Door stikstofregelingen kan het nastreven van onze ambities langer duren en hogere kosten met zich meebrengen.

Beheersmaatregel
We werken in de provincie Flevoland aan het Flevolands Programma Landelijk gebied (FPLG). Daarnaast helpen we agrariërs die gebruik willen maken van de landelijke uitkoopregeling. Dat doen we bijvoorbeeld door hen te begeleiden bij hun verzoeken om de bestemming van hun bedrijf te wijzigen.

• Marktvertrouwen

Door verschillende onzekerheden en risico's (energie, oorlog, armoede, stikstof) kunnen wij als overheid minder zekerheid bieden. Dit betekent dat marktpartijen mogelijk minder vertrouwen hebben en (financiële) risico's doorberekenen of niet inschrijven op opdrachten.

Mogelijk gevolg
De gemeente Noordoostpolder wil graag een betrouwbare overheid zijn, een partner waarmee marktpartijen graag samenwerken. Door grotere onzekerheden zijn wij als opdrachtgever minder betrouwbaar of voorspelbaar. Dit kan marktpartijen afschrikken of een prijsopdrijvend effect hebben.

Beheersmaatregel
Er is geen specifieke beheersmaatregel om risico's te monitoren en bijstellen waar nodig. Wel zetten we ons in om in nauw contact te blijven met marktpartijen, o.a. door het organiseren van sectortafels vanuit de sociaaleconomische agenda.
Accountmanagers halen tijdens de accountgesprekken regelmatig het net op en hebben een signalerende functie.

• Klimaatverandering

Ons klimaat verandert. Dit heeft direct effect op onze samenleving, leefomgeving, infrastructuur, bouwnormen etc. De klimaatverandering vraagt om aanpassingen die niet altijd zijn ingecalculeerd. Dit kan betekenen dat bij nieuwe ontwikkelingen hogere kosten moeten worden gemaakt, of dat er kosten ontstaan door schade die ontstaat door klimaatverandering.

Mogelijk gevolg
Het onvoldoende of te laat rekening houden met de klimaatverandering kan leiden tot schade of hogere kosten. Daarnaast is de verwachting vanuit de maatschappij dat de overheid hier zorg voor draagt. Wanneer dit niet gedaan wordt leidt dit mogelijk tot imagoschade.

Beheersmaatregel
Wereldwijd (Akkoord van Parijs) en landelijk (Klimaatakkoord) worden maatregelen genomen om de klimaatverandering af te remmen. Momenteel werken wij aan een programma Klimaat & energie. Binnen dit programma zal onderzoek gedaan worden en beleid geëvalueerd en gemaakt om de effecten van klimaatverandering op de samenleving te verminderen.

• Klimaatadaptatie

Ons klimaat verandert sneller dan eerder voorzien. De KNMI-scenario's van 2014 zijn inmiddels achterhaald. Het KNMI komt aan de hand van IPCC-rapport van 28 februari 2022 nog in 2023 met nieuwe aangescherpte scenario's.

Mogelijk gevolg
Milieu: Aantasting van lucht, bodem, water of leefomgeving.
Vooralsnog ontbreekt een nationale aanpak voor het uitvoeren van klimaatadaptieve maatregelen. De ontbrekende aanpak heeft het Rijk momenteel in voorbereiding door:  

1. Concreet doelen voor een klimaatbestendige gebouwde omgeving te maken naar provincies, waterschappen en gemeenten en daarin naar 2050 tussendoelen op te nemen.
2. De huidige aanpak niet langer vrijblijvend te laten zijn door de regie meer naar zich toe te trekken en de uit te voeren maatregelen meer wettelijk te willen waarborgen.
3. Randvoorwaarden op te stellen om daarmee een noodzakelijke versnelling te bewerkstelligen; 4. De snelheid waarop we de klimaatadaptieve doelen moeten realiseren te monitoren.

Beheersmaatregel
Vooralsnog geen, maar deze wordt wel gevraagd.
We doen reeds in de ruimtelijke ordening, bouwopgave en energie transitie grote investeringen voor een lange tijd, die ook bestand moet zijn tegen het toekomstige klimaat.

• Beschikbaarheid drinkwater

Vitens wil drinkwaterbeschikbaarheid voor grootverbruikers begrenzen naar maximaal 4m3/uur per nieuwe aansluiting.

Mogelijk gevolg
Binnen onze gemeentegrenzen kan een bedrijf zich binnen niet vestigen, omdat niet voldaan kan worden aan de kwaliteitseisen en voorwaarden voor een benodigd productieproces van dat bedrijf (bijvoorbeeld indien een bedrijf meer dan 4m3 drinkwater per uur vraagt.

Beheersmaatregel
Geen, als gemeente zijnde hebben we weinig invloed op de beperkingen vanuit Vitens. Vooralsnog komen de doelen voor de verkoop van bedrijfskavels niet in gevaar.

• Grote projecten

De gemeente NOP is opgericht in ene korte tijdsperiode. Dit betekent dat veel vastgoed tegelijkertijd vervangen moet worden. Om dit te organiseren is het programma ViV opgesteld. We zitten momenteel in ene fase waarin veel projecten van planfase naar uitvoeringsfase gaan. Echter, de bouwkosten en schaarste leidt tot forse onzekerheden voor wat betreft de budgetten. Dit geldt voor bijna alle vastgoedprojecten.

Mogelijk gevolg:
Grotere onzekerheden en hogere bouwkosten leiden tot imagoschade vanwege vertraging of aanpassingen. De hogere bouwkosten leiden tot budgettekorten.
De onzekerheden leveren ook problemen op in de organisatie op. Er is meer inzet nodig om projecten in goed banen te leiden.

Beheersmaatregel:
Er is geen specifieke beheersmaatregel dan dat we alle projecten monitoren en bijstellen waar nodig. Wanneer het risico te hoog wordt kan vermijding optreden (afblazen van projecten).

• Omgevingswet

De Omgevingswet gaat naar verwachting 1 januari 2024 in. De Eerste Kamer heeft met deze inwerkingtredingsdatum ingestemd. Er vinden nog steeds gesprekken over de Omgevingswet plaats op het gebied van financiën en het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). Het blijft nodig om als programma boven op de ontwikkelingen rondom de Omgevingswet te zitten en waar nodig bij te sturen. Wijzigingen kunnen van invloed zijn op het integraal werkproces, de inrichting van systemen, het werken met de kerninstrumenten, doorlooptijd van het programma, personele inzet en de financiën.

Mogelijk gevolg

1. De regie ligt bij het ministerie. De Eerste Kamer heeft inmiddels ingestemd met de inwerkingtredingsdatum van 1 januari 2024. De invoering is al meerdere keren uitgesteld hetgeen de geloofwaardigheid en het besef van urgentie kan aantasten.
2. Het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) wordt ontwikkeld vanuit het Rijk. Hier zijn we afhankelijk van beschikbaarheid en kwaliteit. Het DSO is meerdere malen reden geweest voor uitstel van de wet.
3. Uitgangspunt dat de Omgevingswet binnen 10 jaar budgetneutraal moet kunnen zijn ingevoerd blijkt niet haalbaar. Dit kan ten koste gaan van de doelen van de wet en doet afbreuk aan de investeringen en inspanningen tot nu toe.

Met name gevolgnummer 2 treedt momenteel op. De wet is namelijk eerder uitgesteld door het niet tijdig gereed zijn van het DSO. Daarnaast is onlangs een wijziging in het DSO doorgevoerd wat invloed heeft op het integraal werkproces, systemen en communicatie.

Beheersmaatregel
Voor de genoemde risico's geldt dat de ontwikkelingen rondom de Omgevingswet nauw worden gevolgd en waar nodig op wordt ingespeeld.

• Robuustheid OFGV

In het rapport van het Interbestuurlijk Programma Versterking VTH-stelsel met betrekking tot de Robuustheid van omgevingsdiensten wordt de uitspraak gedaan dat de OFGV mogelijk, zelfs met de uitbreiding van (milieugerelateerde) plustaken, niet robuust genoeg is om in de huidige relatief kleinschalige omvang voort te blijven bestaan. Hieruit kan herindeling van het werkgebied volgen.

Mogelijk gevolg
Hogere lasten voor de gemeente, vertraging van de werkzaamheden, etc.

Beheersmaatregel
Monitoren en mogelijk meer taken bij de OFGV onderbrengen.

• Energiebeschikbaarheid

Als gevolg van de oorlog in Oekraïne is de levering van gas niet vanzelfsprekend. Dit voert de prijzen op en zorgt voor een verschuiving in energiegebruik (van gas naar elektrisch). Door het hogere elektriciteitsgebruik, wordt het net overbelast wat leidt tot netcongestie. Dit levert aan meerder kanten schaarste op, wat een prijsopdrijvend effect zal hebben.

Mogelijk gevolg
Hogere lasten vanwege hogere prijzen door schaarste.

Beheersmaatregel
De gas- en elektraprijzen monitoren, waar kan gebruik maken van vaste contracten en inzet op een lager energieverbruik.

• Fiscaliteiten

De gemeente Noordoostpolder hanteert voor de vennootschapsbelasting een consequente gedragslijn ten aanzien van de fiscale behandeling van (nieuwe) grondexploitaties. Deze gedragslijn is in afstemming is met de Belastingdienst. De gehanteerde gedragslijn is reeds verwerkt in ingediende aangiften. Mocht de Belastingdienst een andere gedragslijn voorschrijven dan kan dit leiden tot een aangepast belastbaar bedrag en daarmee tot een ander – doorgaans hoger – af te dragen bedrag aan vennootschapsbelasting.
Mogelijk gevolg
Hogere lasten VPB dan vooraf geschat.

Beheersmaatregel
De gemeente volgt een consequente gedragslijn voor de fiscale behandeling van grondexploitaties.

• Inflatie

Grondstoffen worden duurder door meerdere factoren. Dit leidt ertoe dat niet alle ambities binnen initieel budget kunnen worden uitgevoerd. Dit vraagt of om een bijstelling van budgetten, of om aanpassing van de ambities.

Mogelijk gevolg
Hogere kosten leiden tot hogere uitgaven. Hogere kosten kunnen leiden tot aanpassing van de ambities, dit kan leiden tot imagoschade omdat de verwachtingen niet zijn bijgesteld. Ook kan dit leiden tot problemen in de organisatie. Wanneer er in een uitvoeringsplan de eerste stap niet kan worden genomen vanwege budgetproblemen, kan dit vertraging opleveren in de vervolgstappen.

Beheersmaatregel:
We houden de ontwikkelingen wat betreft stijgende kosten nauwlettend in de gaten. Ook vragen we vaker offertes bij meerdere partijen om zo een marktconforme prijs te genereren. Tevens stellen we ambities tijdig bij mocht dat nodig zijn en kijken we kritisch of de ambities nog aansluiten bij de markt. Door hier tijdig op te sturen voorkomen we onverwachte (budgettaire) knelpunten waardoor de planning uit zou kunnen lopen.

• Invoering wet kwaliteitsborging

De Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) treedt naar verwachting 1 januari 2024 inwerking. De Wkb heeft als doel de bouwkwaliteit en het bouwtoezicht te verbeteren door inschakeling van private kwaliteitsborgers. Daarnaast wordt de aansprakelijkheid van aannemers ten opzichte van particuliere en professionele opdrachtgevers uitgebreid. De wet gaat gefaseerd in. Er wordt gestart met de eenvoudigere bouwprojecten, daarna volgen eventueel de meer complexere, zodat gemeenten hun implementatiestappen, werkprocessen maar ook beleid kunnen controleren en verifiëren.

Mogelijk gevolg
Minder leges doordat er geen leges gevraagd mogen worden voor de melding die gedaan worden. Daarnaast is de vraag wat de wet precies gaat doen met de personele bezetting. Dit omdat er met name een administratieve toets door de gemeente gedaan wordt. De inhoudelijke toets is in veel gevallen niet meer nodig/noodzakelijk.

Beheersmaatregel
Zodra de wet inwerking treedt gaat de gemeente monitoren om inzichtelijk krijgen wat de gevolgen zijn.