Financiën

Financiën

Algemene uitkering
De essentie van de meerjarenprogrammabegroting 2024 - 2027 is de interpretatie en vertaling van het Rijksbeleid voor de onbepaaldheid van de financiering vanaf 2026. De onbepaaldheid voor de hoogte van de algemene uitkering vanaf 2026 refereert aan onzekerheid als spanning ten aanzien van verwachtingen, financiële druk en beroering, onvoorspelbaarheid van de haalbaarheid van de ambitieplanning en gebrek aan erkenning en waardering door het Rijk voor de rol, taken, positie, verantwoordelijkheid van gemeenten. Het Rijk doet daarmee een beroep op het scheppend vermogen van gemeenten voor zowel het totstandkomingsproces als voor de inhoud van de meerjarenprogrammabegroting 2024 - 2027, waarbij ook een voorbeschouwing van proces en inhoud van de perspectiefnota 2025 - 2028 en meerjarenprogrammabegroting 2025 - 2028 onontbeerlijk is.

In de septembercirculaire 2022 had het Rijk voor 2026 een incidenteel bedrag van € 1 miljard beschikbaar voor de algemene uitkering. Een éénmalige lagere structurele korting op de algemene uitkering. Naar aanleiding van de meicirculaire 2023 is deze € 1 miljard toevoeging aan de algemene uitkering doorgerekend en vertaald naar het aandeel voor gemeente Noordoostpolder. De doorrekening is ook voor 2027 en verder gemaakt.

De algemene uitkering wordt vanaf 2027 geïndexeerd op basis van de ontwikkeling van het bruto binnenlands product (bbp). Dit is volgens het Rijk een objectieve en onafhankelijke maatstaf voor zowel volumecomponenten, die een kostenverhogende werking hebben (zoals bevolkingsgroei), als voor de loon- en prijsontwikkeling. Deze systematiek kent jaar op jaar toegepast inhoudelijk een sterkere koppeling met de brede uitgavenontwikkeling bij gemeenten. Voorlopig heeft het Rijk hiervoor een aanvullend budget gereserveerd van € 150 miljoen voor 2027 en € 300 miljoen voor 2028. Wat de effecten voor de algemene uitkering van gemeente Noordoostpolder voor 2027 zal zijn, wordt met de meicirculaire van 2026 bekend gemaakt. Het effect voor 2028 wordt met de meicirculaire van 2027 bekend gemaakt.

De financiële ruimte van gemeenten voor uitgavenontwikkeling wordt middels de nieuwe systematiek van koppeling met het bbp vormgegeven. De indexatie voor inflatie volgt die van het lopende jaar, waardoor de algemene uitkering naar de boodschap van het Rijk reëel ‘op niveau’ blijft. Het Rijk suggereert met deze gewijzigde systematiek gemeenten een stabiele, solide en duurzame financiële basis te bieden, hetgeen niet het geval is. Vanaf 2026 stapt het kabinet dus af van de normeringssystematiek ‘trap op trap af’, waarbij de inkomsten van gemeenten en provincies via het gemeente- en provinciefonds meebewegen met de uitgaven van het Rijk en dat kost de gemeenten structureel € 2 miljard, ofwel voor gemeente Noordoostpolder circa € 4,5 à € 5 miljoen.

De algemene uitkering is de belangrijkste inkomstenbron van de gemeente en is goed voor ongeveer 75% van alle baten. Voor specifieke doelen kan een gemeente steeds vaker specifieke middelen aanvragen. Voor diverse beleidsvelden waarvoor een uitkering aangevraagd kan worden, heeft het Rijk alvast generieke kortingen op de algemene uitkering doorgevoerd. Dat betekent dat voor gemeente Noordoostpolder bij gelijkblijvende doelen en ambities een korting op de algemene uitkering doorgevoerd is door het Rijk. De trend van het Rijk is om steeds meer met specifieke uitkeringen te werken. Voorbeelden zijn de duurzaamheidsopgave, de woningbouwopgave gezond leven en sport. De mate waarop de gemeente hierop anticipeert is medebepalend voor de te realiseren ambities in relatie tot de middelen die de gemeente hiervoor vanuit het Rijk kunnen krijgen, maar ook voor de reguliere exploitatiebegroting. Niet aangewende middelen van een specifieke uitkering moeten terugbetaald worden aan het Rijk.

De hoogte (het niveau) van de algemene uitkering blijft lang onzeker en is jaarlijks onderwerp van gesprek bij het opstellen van de perspectiefnota en volgende meerjarenprogrammabegroting. De algemene uitkering kent een incidenteel en een structureel deel. De voorbije jaren kende de algemene uitkering relatief veel incidentele componenten. Met ingang van 2026 heeft het Rijk gebroken met deze beleidslijn. Gemeente Noordoostpolder heeft de beleidslijn dat de algemene uitkering voor het laagste niveau van de meerjarenbegroting als structureel verwerkt wordt en dat de afwijkingen daarvan verwerkt worden ofwel verevend worden door middel van de kasschuifmethode ofwel door interventie van de reserve Beleidsplan dan wel door een combinatie van deze twee methodieken. Het uitgangspunt is drieërlei. Het voldoen aan de voorschriften Besluit Begroting en Verantwoording (BBV), optimalisatie van de mogelijkheden tot realisatie van de gemeentelijke ambities en doelen en het borgen van een robuuste financiële positie.

Belastingen
Het Rijk baseert de algemene uitkering mede op de middelen die een gemeente zelf zou moeten genereren door middel van belastingen, retributies (leges), inkomsten uit bezittingen en opbrengsten uit verkopen. Het gaat dan onder andere om toeristenbelasting, OZB, afvalstoffenheffing, rioolheffing, verhuur en verkopen grond. Het Rijk past een korting toe op de algemene uitkering, ter grootte van het bedrag waarvan het Rijk veronderstelt dat een gemeente dit zelf aan inkomsten genereert, of kan genereren. De OZB is de belangrijkste eigen inkomstenbron en kent een directie relatie met de korting hiervan op de algemene uitkering, die concreet is en jaarlijks aangepast wordt.

Steeds meer digitale dienstverlening is mogelijk door DigiD en de digitalisering van processen. De digitale dienstverlening aan inwoners en bedrijven wordt enerzijds uitgebreid en anderzijds gemakkelijker gemaakt.

In de meicirculaire 2023 hanteert het Rijk een correctiepercentage voor de inflatie voor de OZB-tarieven van +7%. Gemeente Noordoostpolder houdt het algemene inflatiepercentage van +3,9% aan voor de tariefsaanpassingen.

De bezwaren tegen de waardebeschikkingen hebben landelijk, en ook voor gemeente Noordoostpolder in 2023, een vlucht genomen. De oorzaken hiervan waren voornamelijk de substantiële waardestijging die woningen in 2022 hebben laten zien en de intensieve campagnes van no cure no pay bedrijven. Voor 2024 wordt geïnvesteerd in een vergaande geautomatiseerd/gerobotiseerd proceslandschap van de uitvoering van de wet WOZ om beheersbaarheid van de processen en borging van de kwaliteit te kunnen blijven garanderen. In verband met afhankelijkheid van de automatiseerders is het onzeker of het lukt om voor de aanslagoplegging van 2024 de automatisering/robotisering door te voeren. De maatregelen waar aan het Rijk werkt om het aantal bezwaren van de no-cure no-pay bureaus in te perken, lijken vooralsnog weinig effectief te zullen worden. In de programmabegroting 2024 is het proces WOZ 2024 financieel geborgd, evenals de bezwaarafwikkeling.

Treasury
Gemeente Noordoostpolder heeft liquide middelen die uitgezet kunnen worden bij de staat of bij andere overheden. De ontwikkeling van de rente is onzeker. Het beeld is dat de rente voor een langere tijd in positieve zin bij het nulpercentage vandaan blijft. Hoe ver en wat de beweeglijkheid van de rente zal zijn, is lastig te schatten. Voor welk bedrag de komende begrotingsjaren middelen weggezet kunnen worden, is enerzijds afhankelijk van de mate van realisatie van de gemeentelijke ambities en anderzijds van de exploitatieresultaten van de grondexploitaties. Rekenkundig zal gemeente Noordoostpolder door middel van raadsbesluiten al haar liquide middelen inzetten. Voorbeelden van majeure investeringen zijn: de Campus, het Bosbad en de Poldertoren. Verder staan de investeringen in Voorzien in Vastgoed op p.m. begroot (laatste berekeningen gaven een aanvullende investeringsbehoefte aan van € 16 mln.). Waar voor het geactualiseerde Voorzien in Vastgoed nog geen financiële middelen gereserveerd zijn, zijn er geen middelen voor de realisatie van drie van de vijf nieuwe brandweerkazernes en zijn er geen middelen beschikbaar voor uitvoering van de energietransitie en duurzaamheid. De vrije ruimte in de reserves (reserve Beleidsplan) is circa € 17 miljoen en ontoereikend om de lasten van al deze investeringen te kunnen dekken.

Voor de treasury wordt volgens de prognose van de uitvoering van het vastgestelde beleid binnen de begrotingsperiode 2024 - 2027 de nulstand bereikt voor de liquide middelen. Wanneer alle ambities vorm krijgen in besluitvorming door de raad en ook uitgevoerd worden, wordt het moeten aantrekken van vreemd vermogen binnen deze meerjarenbegrotingsperiode waarschijnlijk.

Een strakke planning van de te realiseren ambities en uitgaven en een dito liquiditeitenplanning is essentieel voor een goed treasurybeleid.

Voor de reguliere bedrijfsvoering heeft het zorgen voor een adequate personele bezetting prioriteit. Het vervullen van functies met een financiële achtergrond, kennis en competenties is lastig. Al enige jaren is het onontkoombaar op onderdelen gebruik te maken van externe ondersteuning.

Steeds vaker leiden nieuwe of geactualiseerde applicaties die een koppeling hebben met het belasting- en of het financiële pakket tot knelpunten. Daar waar voorheen koppelingen mogelijk waren en goed werkten, is het geen vanzelfsprekendheid dat deze koppelingen ook in de nieuwe situatie (op dezelfde integrale) wijze mogelijk zijn. Dit levert een risico op voor de continuïteit van bepaalde processen. Verder hebben geen of suboptimale koppelingen een negatieve uitwerking op de gevraagde personele inzet. Daar waar koppelingen eerder werk uit handen namen, lijkt de nieuwe trend dat vanwege deze ontwikkelingen in het nieuwe applicatie- en koppelingenlandschap meer werk door medewerkers uitgevoerd moet worden, wat een beroep doet op schaarse medewerkers. Het gaat ook om werkzaamheden die niet aantrekkelijk zijn voor de betreffende functies.

• Treasurystatuut 2011
• Nota Weerstandsvermogen en risicomanagement 2013
• Financiële beheersverordening 2017
• Controleprotocol 2017
• Nota Reserves en Voorzieningen 2017
• Nota Waardering, activerings- en afschrijvingsbeleid 2017
• Nota Geldleningen en garantstellingen 2023

• Gemeentewet (GW)
• Besluit Begroting en Verantwoording (BBV)

Voor de raadsvergadering van 11 december 2023 staan voor alle beleidsnota (behalve de nota Geldleningen en garantstellingen 2023) en verordening 212 geactualiseerde versies geagendeerd.

-